Φροντίδα των Πολύτιμων Λίθων

Είναι γενική η πεποίθηση ότι τα κοσμήματα και οι πολύτιμοι λίθοι είναι τα αντικείμενα που παραμένουν αιωνίως αναλλοίωτα, γι αυτό υπάρχουν στα μουσεία αντικείμενα και πολύτιμοι λίθοι με ηλικία πολλών αιώνων. Και είναι αλήθεια ότι τα κοσμήματα που παραλάβαμε από τις γιαγιάδες μας μπορούν να τα φορέσουν και τα εγγόνια μας, αρκεί να μην κάνουμε κάποιες αδέξιες ενέργειες και τα αλλοιώσουμε ή τα καταστρέψουμε.

Κάποιες πρώτες συμβουλές γύρω από το θέμα είναι οι ακόλουθες:

• Οι πέτρες που έχουν σκληρότητα 7 ή μικρότερη από 7 στην κλίμακα Μο, κινδυνεύουν να γρατζουνιστούν και να χάσουν τη λάμψη τους. Αφού διαβάσατε στο λεξικό τη σημασία της σκληρότητας και την έννοια της κλίμακας Μο, θα σας πούμε επιπλέον τα εξής. Η σκόνη που υπάρχει στον αέρα αποτελείται από πυριτικά σωματίδια τα οποία έχουν σκληρότητα 7. Αυτό σημαίνει πως αν πάνω στην πολύτιμη πέτρα μας έχει κολλήσει σκόνη και εμείς τρίψουμε με ένα πανί την πέτρα για να φύγει η σκόνη, μπορεί να κάνουμε ζημιά στην πέτρα. Τα σωματίδια της σκόνης θα τριφτούν πάνω στην πέτρα και θα της προκαλέσουν πολλές μικρογρατζουνιές, δηλαδή ένα θόλωμα στην επιφάνεια. Το ίδιο συμβαίνει και με τα γυαλιά οράσεως ή ηλίου. Αν έχει καθήσει πάνω τους σκόνη και τα τρίψουμε, θα θολώσουμε την επιφάνεια των γυαλιών. Για τι λόγο αυτό το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ξεπλύνουμε το κόσμημα κάτω από τρεχούμενο νερό για να φύγει η σκόνη και μετά να σκουπίσουμε με μαλακή φανέλα. Γρατζουνίσματα στις μαλακές πέτρες μπορούν να γίνουν και αν τις φυλάμε σε πουγκιά, μαζί με κοσμήματα που έχουν σκληρότερες πέτρες. Όταν η σκληρή πέτρα τριφτεί με την μαλακότερη θα της προκαλέσει γρατζουνιά. Γι αυτό καλό είναι τα κοσμήματα να τα αποθηκεύουμε ξεχωριστά (ένα – ένα) και όχι όλα μαζί.
• Για να απομακρύνουμε τις βρωμιές που έχουν κολλήσει πάνω σε ένα κόσμημα (από τον ιδρώτα, καυσαέρια κ.λ.π), το καλύτερο είναι να το βουτήξουμε σε ένα κατσαρολάκι με ζεστό νερό και απορρυπαντικό για τα πιάτα και να μουλιάσει λίγη ώρα. Μετά το ξεπλένουμε κάτω από τη βρύση βουρτσίζοντας με την πιο απαλή οδοντόβουρτσα που μπορούμε να βρούμε. Αν η πέτρα έχει σκληρότητα πάνω από 7 δεν έχουμε πρόβλημα με τη βούρτσα. Αν η πέτρα είναι πολύ μαλακή, ίσως θα έπρεπε να μην χρησιμοποιηθεί καθόλου η οδοντόβουρτσα. Την σκληρότητα της κάθε πέτρας την γράφουμε στο αντίστοιχο λήμμα στο λεξικό. Για τις μαλακές πέτρες αν δεν καθαρίσουν καλά μπορούμε να δοκιμάσουμε αντί για απορρυπαντικό, αραιό διάλυμα αμμωνίας. Επίσης προσοχή στο βούρτσισμα θέλει και το μεταλλικό κομμάτι του κοσμήματος. Κάποια κράματα όπως ο χρυσός 22kt είναι μαλακά και χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή.
• Αποφεύγουμε να ρίχνουμε πάνω στις πέτρες σπρέι, λοσιόν, αποσμητικά κ.λ.π. Συνήθως δεν θα υπάρχει πρόβλημα, αλλά επειδή είναι αδύνατο να καλύψουμε όλους τους συνδυασμούς (η κάθε πέτρα με το κάθε συστατικό των σπρέι) φροντίζουμε να μην ψεκάζουμε τα κοσμήματα απευθείας.
• Κάποιες πολύτιμες πέτρες όπως το μαργαριτάρι, το τιρκουάζ και το κοράλλι, έχουν πόρους στη μάζα τους. Οι πόροι απορροφούν ευκολότερα διάφορες ανεπιθύμητες ουσίες, γι αυτό αυτές τις πέτρες πρέπει να τις προστατεύουμε περισσότερο. Να αποφεύγουμε να τις φοράμε ακόμη και σε πιο ελαφρές δουλειές όπως το πλύσιμο των πιάτων.
• Είναι αυτονόητο ότι θα προστατεύσουμε τα κοσμήματά μας αν δεν τα φοράμε σε βαριές ή βρώμικες εργασίες όπως κηπουρική, μαστορέματα κ.λ.π.
• Στα κοσμηματοπωλεία χρησιμοποιούν για το καθάρισμα των κοσμημάτων ένα μικρό μηχάνημα που λέγεται πλυντήριο υπερήχων. (Ultrasonic cleaner). Τελευταία έχουν προμηθευτεί αυτό το μηχάνημα και κάποιοι ιδιώτες στα σπίτια και το χρησιμοποιούν για να καθαρίσουν τα γυαλιά, τα κλειδιά κ.λ.π. Γενικά είναι ασφαλές για τα κοσμήματα, αλλά σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει ζημιά σε κάποια πέτρα. Μεγαλύτερες πιθανότητες να πάθουν ζημιά έχουν κατά σειρά ο τανζανίτης, ο οπάλιος, το σμαράγδι, το κεχριμπάρι και το μαργαριτάρι. Γι αυτές τις πέτρες καλύτερα να προτιμήσετε το σαπουνόνερο. Επίσης πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί σε πέτρα που έχει υποστεί μία συγκεκριμένη επεξεργασία ανάδειξης το oiling.
• Κάποιες πέτρες είναι ευαίσθητες στις μεγάλες θερμοκρασίες,αλλά και στις απότομες αλλαγές θερμοκρασίας, ακόμη και στην έκθεση για ώρα στον ήλιο. Το κεχριμπάρι το κοράλλι, ο οπάλιος και το μαργαριτάρι κατά σειρά θέλουν την μεγαλύτερη προσοχή. Όλες οι πέτρες όμως μπορεί να πάθουν ζημιές από την φωτιά που χρησιμοποιείται στα εργαστήρια χρυσοχοίας, αν χρειαστεί να πάτε το κόσμημα για επισκευή. Γι αυτό να προτιμάτε τα εργαστήρια που επισκευάζουν τα κοσμήματα με μηχανήματα αυτογενούς συγκόλλησης (welder) που κάνουν ψυχρές συγκολλήσεις.
• Υπάρχουν κάποια ορυκτά που ενώ είναι πολύ όμορφα, έχουν χαμηλή ανθεκτικότητα (μικρή σκληρότητα ή αδύνατη συνοχή). Παράδειγμα ο φθορίτης ο απατίτης ο αζουρίης κ.α. Αυτά πρέπει να αποφεύγονται να χρησιμοποιούνται στην κοσμηματοποιία. Αν όμως κάποιος εν γνώσει του θέλει να δέσει μία τέτοια πέτρα πρέπει να φοράει αυτά τα κοσμήματα με την ανάλογη προσοχή.
• Αν αισθητικά σας αρέσει το κάρφωμα με δοντάκια, φροντίστε η πέτρα να στηρίζεται σε έξι δοντάκια, γιατί αν στηρίζεται σε τέσσερα θα την χάσετε μόλις σπάσει το ένα από αυτά. Το ασφαλέστερο κάρφωμα για να μην χάσετε την πέτρα είναι το κάρφωμα με καστόνι. Επίσης αν σας αρέσουν οι πέτρες που ταγιάρονται με γωνίες όπως το κόψιμο emerald cut, πρέπει να προστατευτούν οι γωνίες κατά την κατασκευή του κοσμήματος, γιατί κινδυνεύουν να σπάσουν.

Για την κάθε μια πολύτιμη πέτρα μπορούμε να πούμε τα εξής:

Ακουαμαρίνα: Είναι πέτρα με ικανοποιητική αντοχή.
Αμέθυστος; Σαν χαλαζίας που είναι, έχει ικανοποιητικές αντοχές. Χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προστασία από την απευθείας έκθεση στον ήλιο γιατί μπορεί να αποχρωματιστεί.
Γρανάτης : Είναι μία πέτρα με ενδιάμεση ευαισθησία. Ούτε πολύ ανθεκτική, ούτε πολύ ευαίσθητη.
Ζαφείρι : Είναι πολύ ανθεκτική πέτρα.
  Καπνίας :¨Είναι αρκετά ανθεκτική πέτρα. Κινδυνεύει από αποχρωματισμό αν εκτεθεί απευθείας στο ηλιακό φως.
Κεχριμπάρι: Είναι πολύ μαλακό υλικό και πολύ ευαίσθητο. Χαράζει πολύ εύκολα, και δεν πρέπει να μπαίνει στο πλυντήριο υπερήχων.

     Μαργαριτάρι. Είναι ευαίσθητο, και θέλει προσοχή γιατί χαράζει εύκολα. Τα φυσικά μαργαριτάρια που είναι περασμένα σε κορδόνια, (ειδικά αν τα έχουμε πληρώσει ακριβά) πρέπει κάθε λίγα χρόνια να βγαίνουν από τα κορδόνια, να πλένονται με νερό και σαπούνι, και μετά να ξαναδένονται.
Νεφρίτης: Είναι πολύ συνεκτική πέτρα δηλαδή δε ξεφλουδίζει, αλλά δεν είναι αρκετά σκληρή, και μπορεί να χαραχτεί.
     Όνυχας: Είναι αρκετά ανθεκτική πέτρα, θέλει μόνο κάποια προσοχή στην έκθεση στο φως και τη θερμότητα.
Οπάλιος : Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη πέτρα. Κινδυνεύει από την μεταβολή των θερμοκρασιών, από την έκθεση στον ήλιο, και δεν πρέπει να μπαίνει σε πλυντήριο υπερήχων.
  Περίδοτο : Κινδυνεύει από τα οξέα, οπότε δεν πρέπει να το φοράμε στην κουζίνα, αλλά πρέπει να μην εκτίθεται και στα σπρέι.
  Ροζ κουάρτζ:¨Είναι χαλαζίας άρα είναι αρκετά ανθεκτική πέτρα. Πρέπει να μην εκτίθεται στον ήλο και σε ψηλή θερμοκρασία γιατί κινδυνεύει από αποχρωματισμό.
Ρουμπίνι: Είναι πολύ σκληρή και ανθεκτική πέτρα. Κινδυνεύει μόνο στο πλυντήριο υπερήχων αν έχει υποστεί εκτεταμένη κατεργασία.
  Σιτριν: Σαν χαλαζίας είναι αρκετά ανθεκτικό. Κινδυνεύει μόνο από αποχρωματισμό, γι αυτό δεν πρέπει να εκτίθεται στον ήλιο και σε ψηλές θερμοκρασίες.
Σμαράγδι: Είναι μία ευαίσθητη πέτρα. Κινδυνεύει από χτυπήματα να ξεφλουδίσει κομμάτι, Δεν πρέπει να μπαίνει σε πλυντήριο υπερήχων, και δεν πρέπει να εκτίθεται στον ήλιο και σε ψηλές θερμοκρασίες γιατί κινδυνεύει με αποχρωματισμό.
     Τανζανίτης : Είναι μία πολύ ευαίσθητη πέτρα. Δεν έχει ικανοποιητική συνοχή οπότε κινδυνεύει από ξέφτισμα αν χτυπηθεί. Δεν έχει καλή συμπεριφορά στο πλυντήριο υπερήχων, και πρέπει να προστατεύεται από οξέα.
Τοπάζι Μπλε : Είναι σκληρή πέτρα και δεν κινδυνεύει να χαραχτεί. Δεν έχει όμως καλή συνοχή και υπάρχει περίπτωση αν χτυπηθεί να ξεφτίσει. Το μπλε χρώμα συνήθως δημιουργείται με ακτινοβόληση, και κινδυνεύει με αποχρωματισμό αν εκτεθεί σε ψηλή θερμοκρασία. Και τα άλλα χρώματα τοπάζιου πρέπει να προστατεύονται από τα χτυπήματα.
Τουρμαλίνη : Είναι αρκετά σταθερή και ανθεκτική πέτρα.
  Χαλκηδόνιος: Σαν χαλαζίας είναι αρκετά ανθεκτικός.