Τα Μαργαριτάρια του Περσικού Kόλπου

Το μουσείο Victoria & Albert του Λονδίνου σε συνεργασία με το μουσείο του Κατάρ οργανώνει στις 21 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 19 Ιανουαρίου 2014 έκθεση με τίτλο Pearls και σκοπό να παρουσιάσουν την ιστορία των μαργαριταριών του περσικού κόλπου από την Ρωμαική εποχή μέχρι το πρόσφατο παρελθόν.

Ένα Θαύμα της Φύσης

Τα μαργαριτάρια γοήτευσαν τους ανθρώπους χιλιετίες πριν. Η ομορφιά τους και η σπανιότητά τους τα κατέστησαν αντικείμενο πόθου και ένδειξη κύρους και πλούτου. Μύθοι και θρύλοι περιέβαλλαν τα μαργαριτάρια και διάφορες δοξασίες υπήρχαν σχετικές με τη δημιουργία τους. Η επιστημονική έρευνα με ακτίνες Χ αποκάλυψε πως ένα μικρό σκουλίκι ή κόκκος άμμου αφού μπει μέσα στο μαλάκιο, είναι η αιτία που το όστρακο δημιουργεί το μαργαριτάρι. Θεωρητικά κάθε όστρακο δημιουργεί μαργαριτάρια και τα χρώματα ποικίλουν από ροζ, καφέ πορτοκαλλί κ.λ.π.

Αλιεία Μαργαριταριών στον Περσικό Κόλπο

Η αλιεία μαργαριταριών στον περσικό Κόλπο ξεκινάει περίπου το 1000 π.Χ. και φτάνει μέχρι τα μέσα του 20ου αι. Ο τρόπος που συλλέγονταν τα μαργαριτάρια παρέμεινε απαράλλαχτος μέσα στους αιώνες. Ο εξοπλισμός του δύτη ήταν στοιχειώδης. Ένα πανί στη μέση, ένα μανταλάκι για τη μύτη, και ένα δερμάτινο σακούλι για να μαζεύει τα όστρακα. Ήταν δεμένος με δύο σχοινιά και στο πόδι του κρεμούσε μία πέτρα βάρους περίπου επτά κιλά. Με το βάρος της πέτρας καταδυόταν σε βάθος πάνω από 20 μέτρα σε δευτρερόλεπτα, μάζευε τα όστρακα και γρήγορα τον τραβούσαν με τα σχοινιά στη βάρκα για να πάρει ανάσα. Κατά μέσο όρο 2000 όστρακα έπρεπε να ανοιχτούν για να βρεθεί ένα μόνο μαργαριτάρι.

Αλιείς μαργαριταριών στον περσικό κόλπο. Αυθεντική φωτογραφία επιχρωματισμένη

Το εμπόριο των μαργαριταριών.

Τα μαργαριτάρια του κόλπου συνήθως κατευθύνονταν προς ανατολάς και πουλιούνταν από ʼραβες εμπόρους στα λιμάνια της Ινδίας. Από εκεί κινέζοι έμποροι τα αγόραζαν με προορισμό την Κίνα και τις υπόλοιπες Ασιατικές αγορές. Για αιώνες ο περσικός κόλπος παρήγαγε τα περισσότερα μαργαριτάρια στον κόσμο. Η ζήτησή τους και η τιμή τους ξεπέρασε κάθε προηγούμενο όταν χρησιμοποιήθηκαν από τους μεγάλους οίκους κοσμημάτων της Ευρώπης με την ονομασία oriental. Η χρυσή εποχή για τα μαργαριτάρια του κόλπου ήταν από το 1850 μέχρι το 1930.

Το ξύλινο κασελάκι του εμπόρου μαργαριταριών. Από συλλέκτη στο Κάτάρ.

Κοσμήματα με Μαργαριτάρια.

Από την Ρωμαική εποχή τα κοσμήματα με μαργαριτάρια ήταν περιζήτητα. Στη μεσαιωνική Ευρώπη τα μαργαριτάρια υπήρχαν στα βασιλικά εμβλήματα για επίδειξη κύρους και εξουσίας, ενώ την ίδια εποχή τοποθετούνταν σε εκκλησιαστικά αντικείμενα δίπλα στον Χριστό και την Παρθένο, σαν ένδειξη καθαρότητας και αγνότητας. Κατά τον 16ο και 17ο αι. τα μαργαριτάρια ήταν απαραίτητο στοιχείο των πολυτελών κοσμημάτων. Κατά τον 19ο αι. τα κσομήματα με μαργαριτάρια θεωρούντο προσωπικά δώρα με συμβολισμό και μυνήματα αγάπης προς τον παραλήπτη. Την ίδια εποχή στις αυλές της Ευρώπης ήταν της μόδας μαργαριταρένια κολιέ σε όλα τα μήκη. Στο Παρίσι το κίνημα Αρτ Νουβό αγάπησε τα μαργαριτάρια και ειδικά αυτά με ακανόνιστα σχήματα. Τον επαναστατικό 20ο αι. οι κυρίες φορούσαν μακριά satoir (κολιέ) από μαργαριτάρια πάνω στα λεπτά αμάνικα φορέματά τους.

Σκουλαρίκια του 100 μ.Χ.από τη Ρωμαική Αίγυπτο. Μουσείο V&A

ʼρχοντες και Διάσημοι

Η σπανιότητα καθιστά ένα αντικείμενο ποθητό και η κατοχή του είναι ένδειξη υπεροχής. Τα στέμματα των μοναρχών σε Ρωσία Περσία Κίνα και Ινδία είχαν πάντα μαργαριτάρια. Στην Ευρώπη οι βασίλισσες και οι γυναίκες της αριστοκρατίας, επιδείκνυαν τα μαργαριτάρια τους στερεωμένα στα εντυπωσιακά τους διαδήματα και στα κολιέ. Την σκυτάλη της επίδειξης και του εντυπωσιασμού με τα φυσικά μαργαριτάρια, πήραν οι διάσημες ηθοποιοί του Χόλυγουντ, και πρόσφατα οι διάσημες κυρίες της βιομηχανίας του θεάματος.

Χρυσός σταυρός του 1500 μ.Χ. με ρουμπίνια και διαμάντια. Από το μουσείο V&A.

Καλλιεργημένα μαργαριτάρια – Μαργαριτάρια Νοτίων Θαλασσών

Οι άνθρωποι είχαν προσπαθήσει από τα αρχαία χρόνια την υποκινούμενη καλλιέργεια μαργαριταριών. Οι πρώτες προσπάθειες καταγράφονται στην Κίνα αιώνες πριν. Ο Σουηδός φυσιοδίφης Carl Linnaeus έκανε τις δικές του προσπάθειες τον 18ο αι. Η πατρότητα όμως της καλλιέργειας των μαργαριταριών έχει αποδοθεί δικαίως στον Ιάπωνα Κοκίτσι Μικιμότο (1858 - 1954). Ο Μικιμότο μετά από επίμονες έρευνες πολλών χρόνων κατάφερε στις αρχές του 20ου αι. να παράγει σε μαζική κλίμακα στογγυλά καλλιεργημένα μαργαριτάρια από το όστρακο Akoya. Η εταιρία Μικιμότο συνεχίζει να πουλάει το ποιοτικά άριστο προιόν της έναν αιώνα μετά από το κατάστημά της στην περιοχή Ginza του Τόκιο και αλλού.
Λίγα χρόνια αργότερα ξεκίνησε στις ζεστές θάλασσες της νοτιοανατολικής Ασίας, Ταιλάνδη, Ινδονησία, Μυανμάρ, αλλά και στη νότιο Αυστραλία η παραγωγή μαργαριταριών σε όλες τις αποχρώσεις ακόμη και ασημί και χρυσό, από τα όστρακα της οικογενείας  Pinctada. Ανάμεσα σε αυτά και τα μαργαριτάρια Ταιτής σε σκουρόχρωμες αποχρώσεις.

Κολιέ από λευκό χρυσό και χρωματιστά μαργαριτάρια Νοτίων Θαλασσών. Από τον οίκο Yoko.

Τα μαργαριτάρια στο σύγχρονο κόσμημα

Στο τελευταίο μισό του 20ου αι. νέοι σχεδιαστές από την Ευρώπη και τις Η.Π.Α.προσέγγισαν το κόσμημα στη βάση ενός αυθεντικού εικαστικού αντικειμένου, και είδαν τα μαργαριτάρια με μία νέα ματιά, σε διάφορους χρωματισμούς, συνδυασμένα με ποικίλα μέταλλα, και προσαρμοσμένα σε νέες γλυπτές φόρμες.