Είναι το κόσμημα που φοριέται στο δάχτυλο. Είναι διαχρονικά το πιο πολυφορεμένο και πιο αγαπημένο κόσμημα από γυναίκες και άνδρες.
Το δαχτυλίδι έχει πολύ έντονη συμβολική σημασία για τους ανθρώπους. Στην Ελληνική μυθολογία , ο Προμηθέας έκλεψε την σοφία των θεών, και την φωτιά από τον Ήφαιστο, και τα χάρισε στους ανθρώπους. Ο Δίας τον τιμώρησε, και ο Προμηθέας έμεινε δεμένος σε ένα βράχο με μία σιδερένια αλυσίδα, όπου ο αετός του έτρωγε κάθε μέρα το συκώτι. Τον Προμηθέα ελευθέρωσε ο Ηρακλής. Ο Δίας κατά βάθος χάρηκε με την απελευθέρωση του Προμηθέα αλλά για να είναι συνεπής στην τιμωρία που είχε επιβάλλει σε αυτόν τον συμβούλευσε να φοράει στο δάχτυλό του ένα κρίκο από την σιδερένια αλυσίδα που τον κρατούσε δεμένο. Ο κρίκος θα είχε πάνω του ένα κομμάτι από τον βράχο που ήταν δεμένος. Έτσι θα συνεχιζόταν ο δεσμός που τον κρατούσε δεμένο πάνω στον βράχο. Οι άνθρωποι από τότε φορούν δαχτυλίδια για να τιμούν τον Προμηθέα που βασανίστηκε για να τους χαρίσει την γνώση.
Τα δαχτυλίδια εμφανίστηκαν με διάφορες σημασίες σε όλη την ιστορική διαδρομή.
Το δαχτυλίδι της διαδοχής είναι αυτό που θα δώσει ο ηγεμόνας στον διάδοχο του, για την επικύρωση της νέας εξουσίας.
Το δαχτυλίδι της κυριαρχίας. Ο ηγέτης των νικητών θα πάρει το δαχτυλίδι από τον ηγέτη των ηττημένων όπως έκανε ο Ισίλντουρ όταν νίκησε τον Σάουρον και του έκοψε το δάχτυλο για να πάρει το Κυρίαρχο Δαχτυλίδι , στον «ʼρχοντα των Δαχτυλιδιών» του Τόλκιν.
Το δαχτυλίδι των αρραβώνων είναι αυτό που αν αποδεχτεί η υποψήφια νύφη, σημαίνει και αποδοχή της πρότασης γάμου. Αυτό καθιερώθηκε το 1250 μ.Χ. από το Πάπα Ιννοκέντιο τον ΙΙΙ, όταν επέβαλλε πολύ μακρά περίοδο αρραβώνων. Το δαχτυλίδι των αρραβώνων έγινε διαμαντένιο μετά την τεράστια και εξαιρετικά πετυχημένη διαφημιστική καμπάνια της εταιρίας διαμαντιών De Beers, η οποία «επέβαλλε» το μονόπετρο δαχτυλίδι αρραβώνων, ως την μόνη «έγκυρη» πρόταση γάμου, με το σλόγκαν “A diamond is forever”
Οι βέρες του γάμου που συμβολίζουν την παντοτινή ένωση του ζευγαριού. Στην Ορθόδοξη παράδοση συνήθως είναι χρυσοί κρίκοι και φοριούνται στο παράμεσο του δεξιού χεριού κατά την μέρα του γάμου, σε άλλα δόγματα όμως φοριέται και στο αριστερό.
Οι δακτυλιόλιθοι είναι δαχτυλίδια που είχαν ένα σφραγιδόλιθο, πάνω στον οποίο είναι χαραγμένο ένα σύμβολο, το οικόσημο της οικογένειας, ή του βασιλικού οίκου. Οι Φαραώ της Αιγύπτου προκειμένου να χρίσουν τους ανώτατους αξιωματούχους του κράτους, παρέδιδαν σε αυτούς ένα δακτυλιόλιθο. Με αυτόν οι αξιωματούχοι σφράγιζαν αντικείμενα και έγγραφα για όσο καιρό κατείχαν το αξίωμα. Οι δακτυλιόλιθοι χρησίμευαν κατά τον μεσαίωνα για να σφραγίζουν οι φεουδάρχες και οι εμπορευόμενοι τα αντικείμενα, για την επιβεβαίωση της κυριότητας τους.
Τα εκκλησιαστικά δαχτυλίδια. Είναι παράδοση των δυτικών χριστιανικών δογμάτων, και όχι της Ορθοδοξίας. Δαχτυλίδια φορούν οι επίσκοποι, καρδινάλιοι κ.λ.π. Ο πάπας όταν εκλεγεί, θα φορέσει το «δαχτυλίδι του αλιέως», που φέρει χαραγμένη την εικόνα του αλιεύοντος Αποστόλου Πέτρου, και το όνομα του νέου πάπα. Διάφορες ενώσεις ανθρώπων όπως οι μασονικές στοές, αιρέσεις κ.λ.π. έχουν τα δικά τους δαχτυλίδιασαν αναγνωριστικά μεταξύ τους, αλλά και ενδεικτικά της θέσης του καθενός στην ιεραρχία. Στην Αμερική συνηθίζεται, ομάδες ανθρώπων να φορούν δαχτυλίδια έπ’ ευκαιρία κάποιων γεγονότων, όπως τα δαχτυλίδια της αποφοίτησης για τους μαθητές της τελευταίας τάξης, η έπ’ ευκαιρία μιας εκδρομής η ακόμα και ενός πάρτυ. Πέρα όμως και πάνω από όλα αυτά το δαχτυλίδι είναι ένα κόσμημα, συχνά είναι ένα έργο τέχνης για το δάχτυλο μιας γυναίκας ή ενός άνδρα.
Θα αναφέρουμε τέλος σε κάποια ορολογία που χρησιμοποιείται σχετική με τα δαχτυλίδια. Ονομάζεται «σεβαλιέ» ένα δαχτυλίδι που φοριέται στο μικρό δάχτυλο. Πιθανόν η ονομασία αυτή να προέρχεται από τον βαθμό Chevalier (Cheval = ʼλογο) των αξιωματούχων των μεσαιωνικών μασονικών στοών, διότι όσοι ανέρχονταν σε αυτό τον βαθμό φορούσαν δαχτυλίδι στο μικρό δάχτυλο. «Στεφάνη»ή «σφενδόνη», ονομάζουμε το εμφανές τμήμα του δαχτυλιδιού, και «γάμπα» ονομάζουμε το κάτω μέρος του δαχτυλιδιού, αυτό που δεν φαίνεται. «Πικό» ονομάζεται το υπερυψωμένο τμήμα του δαχτυλιδιού, πάνω στο οποίο στερεώνεται η πέτρα. Πυελίς ή καστόνι ονομαζεται η κατασκευή στο πικό του δαχτυλιδιού η οποία στερεώνει την πέτρα.
Η σφενδόνη (αριστερά) και η γάμπα (δεξιά) του δαχτυλιδιού του Μίνωα. Ένα εμβληματικό αντικείμενο του Μινωικού πολιτισμού, μετά από πολλές περιπέτειες, ξαναβρίσκεται στο χώρο που ανήκει, στο μουσείο του Ηρακλείου. Στη σφενδόνη απεικονίζονται οι τρεις εμφανίσεις της θηλυκής θεότητας των Μινωιτών, στη γη τον αέρα και τη θάλασσα. Η παράσταση εμπλουτίζεται με εικόνες συμβολικού και αποτρεπτικού χαρακτήρα. Σύμφωνα με τα εργαστήρια του μουσείου, η τεχνική κατασκευής του δαχτυλιδιού δεν είναι χυτή όπως μπορεί κάποιος να υποθέσει, αλλά αποτελείται από χρυσά ελάσματα, δουλεμένα με την τεχνική ρεπουσέ, που χαράχτηκαν και συγκολλήθηκαν. Η γάμπα είναι κατασκευασμένη με την ίδια τεχνική, που διακοσμήθηκε με πέντε σειρές γράνες.