Είναι ένα ορυκτό, που έχει χρησιμοποιηθεί σαν πολύτιμος λίθος από την αρχαιότητα. Ο χημικός τύπος είναι Al2SiO4(F,OH)2 κρυσταλλώνεται στο ορθορομβικό σύστημα, έχει σκληρότητα 8 και ειδικό βάρος 3,5.
Το όνομα τοπάζιο το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά δεν αναφέρονταν στο υλικό για το οποίο μιλάμε σήμερα, αλλά στον χρυσόλιθο (περίδοτο). Το όνομα Τοπάζιο δόθηκε από ένα νησί στην Ερυθρά θάλασσα που είχε αυτό το όνομα. Ο Πλίνιος γνώριζε ότι το τοπάζιο εμφανίζεται σε διάφορες αποχρώσεις, και ο Στράβων, τον περιγράφει ως «λίθος διαυγής, χρυσό αποστίλβων φέγγος»
Το χρώμα του συνήθως είναι κίτρινο – μελί, αλλά εμφανίζεται και σε άχρωμο, ροζ, πράσινο,. Δημοφιλής είναι και η γαλάζια ποιότητα του, που μοιάζει με ακουαμαρίνα, επειδή όμως είναι πολύ ανοιχτόχρωμο, σχεδόν πάντα το επεξεργάζονται με ακτινοβόληση και το χρώμα του γίνεται μπλε έντονο. ΄Τα τοπάζια με κίτρινη και κονιάκ απόχρωση είναι τα πλέον δημοφιλή. Έχουν την ονομασία Imperial Topaz (Αυτοκρατορικά), γιατί τα προτιμούσαν ιδιαίτερα οι τσάροι της Ρωσίας.
Παλαιότερα το κίτρινο τοπάζι είχε μεγαλύτερη ζήτηση, αλλά στη θέση του τελευταία χρησιμοποιείται σιτρίν, ή ανοιχτόχρωμος καπνίας που είναι πολύ φθηνότερα. Το 1750 ένας κοσμηματοπώλης από το Παρίσι ονόματι Dumelle, παρατήρησε ότι το κίτρινο τοπάζι με παρατεταμένη θέρμανση αλλάζει χρώμα και γίνεται ροζ. Ήταν προφανώς από τις πρώτες προσπάθειες για επέμβαση στα χαρακτηριστικά των πολύτιμων λίθων και ανάδειξη της ποιότητας τους. Το ρόζ τοπάζι κυκλοφορεί έκτοτε στην αγορά με την παραπλανητική ονομασία "Brazilian ruby". Δεν έχει αναφερθεί η παρασκευή συνθετικών τοπαζιών αλλά κυκλοφορεί στην αγορά μια ποιότητα ιριδίζοντος τοπάζιου που την ονομάζουν 'mystic topaz,' η οποία είναι φυσικό τοπάζι επεξαργασμένο με οξείδια του τιτανίου.
Σήμερα το τοπάζι εξορύσσεται από Αφγανιστάν, Τσεχία, Νορβηγία, Γερμανία, Ιταλία, κ.λ.π. Στην περιοχή Katlang του Πακιστάν εξορύσσονται εξαιρετικής ποιότητας ροζ τοπάζια, και στην περιοχή Ouro Prêto της Βραζιλίας παράγεται η μεγαλύτερη ποσότητα Αυτοκρατορικού τοπαζιού. Το μεγαλύτερο τοπάζι που έχει βρεθεί, ονομάζεται “El Dorando” . Βρέθηκε στην Βραζιλία το 1984, ζυγίζει 6,2 κιλά, και βρίσκεται στην Βρετανική βασιλική συλλογή. Ένα υπέροχο τοπάζι είναι το Braganza που βρίσκεται στο Πορτογαλικό στέμμα. Ζυγίζει 1680 καράτια, και επί πολλά χρόνια θεωρείτο διαμάντι.
Ταγιαρισμένα τοπάζια στις διάφορες απόχρώσεις που εμφανίζεται η πέτρα, και κομμένα σε διάφορα σχήματα. Στη φωτό δεξιά mystic topaz.