• Κασσίτερος

    Τετάρτη, 23 Απριλίου 2014

    Ο κασσίτερος είναι ένα μουντό μέταλλο με γκρι χρώμα, η εμφάνιση του οποίου δεν προδιαθέτει για κάτι συγκλονιστικό. Κι όμως η ανακάλυψη της μεταλλουργίας του κασσίτερου 5.500 χιλιάδες χρόνια πριν ήταν η αιτία της πρώτης μεγάλης τεχνολογικής επανάστασης που έκανε ο άνθρωπος. Ό χαλκός ήταν ήδη γνωστός στους προιστορικούς ανθρώπους αλλά είχε δύο σοβαρά μειονεκτήματα. Ήταν μαλακός σαν μέταλλο, και δύσκολος στην χύτευση. Όταν οι άνθρωποι απομόνωσαν τον κασσίτερο, κατάλαβαν ότι αν ενώσουν τον χαλκό με τον κασσίτερο δημιουργούν ένα πολύ σκληρό και συμπαγές κράμα τον μπρούτζο, ο οποίος έχει μεγάλη σκληρότητα, αντοχή και εύκολος στην κατεργασία.

    Η πραγματικά συγκλονιστική αυτή ανακάλυψη άνοιξε μία νέα εποχή στην ανθρώπινη ιστορία που ονομάστηκε εποχή του χαλκού (στα αγγλικά πιό σωστά λέγεται bronze age) ποιοτικά πολύ διαφορετική από την προγενέστερη λίθινη εποχή. Τα μπρούτζινα εργαλεία και όπλα έδωσαν άλλη δυναμική στις ανθρώπινες κοινωνίες των χρόνων εκείνων, και για πολλούς αιώνες παρέμενε το μοναδικό αξιόπιστο μέταλλο (κράμα) για όλες τις μεταλλικές κατασκευές.

    Μετά την ανακάλυψη του σιδήρου και τη νέα επανάσταση που έφερε στην τεχνολογία της εποχής η σπουδαιότητα του μπρούτζου υποχώρησε αλλά παρέμεινε χρήσιμος σε πλήθος κατασκευών, καθότι δεν έχει το βασικό μειονέκτημα του σίδερου που είναι η σκουριά.

    Σε ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ναυάγια που βρέθηκε κοντά στα παράλια της πόλης Κας της νότιας Τουρκίας, βρέθηκαν στα αμπάρια του πλοίου 10 τόνοι χαλκού και ένας τόνος κασσίτερου  που προορίζονταν για παραγωγή μπρούτζου. Το πλοίο ναυάγισε το 1500 π.Χ.


    Πολλούς αιώνες αργότερα, περίπου στα 1300 μ.Χ. ο κασσίτερος άρχισε να χρησιμοποιείται μαζικά σε βιοτεχνική και αργότερα σε βιομηχανική κλίμακα στην κατασκευή σκευών οικιακής χρήσης, πιατέλες βάζα κανάτες κ.λ.π. Το κράμα που χρησιμοποιήθηκε σε αυτή την παραγωγή ονομάζεται στα αγγλικά pewter και στην ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει κάποια ειδική ονομασία, λέγεται και πάλι κασσίτερος. Το pewter είναι ένα πολύ καλό υποκατάστατο των πολύτιμων μετάλλων, και επιδέχεται όλες τις βασικές μεταλλοτεχνικές κατεργασίες, χύτευση, σφυρηλάτηση, εξέλαση κ.λ.π. Η χρήση αυτή του κασσίτερου για κατασκευή χρηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων συνεχίζεται αδιαλείπτως, αλλά οπωσδήποτε σε μικρότερη κλίμακα  μέχρι σήμερα. Υπάρχουν στην Αγγλία και σε άλλες χώρες χιλιάδες άνθρωποι που συλλέγουν τέτοια σκεύη και αντικείμενα από pewter.

    Μία άλλη εφαρμογή του ευρέως άγνωστου αλλά τόσο χρήσιμου μετάλλου είναι η επικασσιτέρωση. Επί αιώνες τα σιδερένια και χάλκινα οικιακά σκέυη επικασσιτερώνονταν για να μη σκουριάζουν αλλά και να μην προκαλούνται δηλητηριάσεις κατά την παρασκευή του φαγητού. Η διαδικασία αυτή λεγόταν γάνωμα και ο τεχνίτης λεγόταν γανωτής ή γανωματής ή καλαιτζής. Οι γανωτήδες παριόδευαν στις πόλεις και τα χωριά με φορητό εξοπλισμό και έκαναν περιοδικά το απαραίτητο γάνωμα στα σκεύη του νοικοκυριού. Το γάνωμα βρήκε βιομηχανική εφαρμογή αφού τον 19ο αι. εφαρμόστηκε η επικασσιτέρωση σε μαζική κλίμακα στις κονσέρβες για να προστατεύεται το περιεχόμενό τους από τη σκουριά του μεταλλικό δοχείου.

    Γιαννιώτης καλαιτζής επί το έργον.


    Στη σημερινή εποχή που οι κονσέρβες επικαλύπτονται εσωτερικά με πλαστικό ή είναι απλώς από αλουμίνιο, ο κασσίτερος, το μέταλλο με τις χίλιες εφαρμογές, βρήκε μία άλλη σπουδαιότατη χρήση και αποτελεί ένα βασικό υλικό της βιομηχανίας των ηλεκτρονικών. Το συγκολλητικό υλικό σε κάθε ηλεκτρονικό κύκλωμα και σε κάθε ψηφιακή συσκευή είναι το καλάι, το οποίο είναι ένα ευτηκτικό κράμα με βασικό συστατικό τον κασσίτερο. Καλάι (kalay) στην τουρκική γλώσσα είναι το όνομα του κασσίτερου. 'Οπως λοιπόν πριν από χιλιάδες χρόνια ο κασσίτερος ήταν ο καταλύτης για την πρώτη τεχνολογική επανάσταση του ανθρώπου, έτσι σήμερα ο κασσίτερος αποτελεί την συγκολλητική ουσία για μία άλλη τεράστια ανθρώπινη επανάσταση την ψηφιακή.

    Παράλληλα το pewter χρησιμοποιείται ευρέως για κοσμήματα. Είναι ένα πολύ καλό υποκατάστατο του ασημιού, δεν χρειάζεται επιμετάλλωση και είναι πιό φιλικό στο ανθρώπινο δέρμα καθώς δεν περιέχει νικέλιο όπως το άλλο υποκατάστατο του ασημιού που είναι ο αλπακάς.

      

    Βραχιόλια από Pewter
     

  • Πρόσφατα
    28-01-2022
    Η μιλανέζικη εταιρία κοσμημάτων Pomellato πρόσφατα παρουσ...
    22-01-2022
    Ο ιστορικός ελληνικός οίκος κοσμημάτων Λαλαούνης συνε...
    17-01-2022
    Στη μελέτη που ακολουθεί οι συγγραφείς Α. Κύρη και Μ. Μα...
    17-01-2022
    Cleopatra's Vault, η νέα συλλογή κοσμημάτων της Αμερικανίδας...