Γυαλί πάνω στο μέταλλο

Ο Δρ. Πανίκος Μιχαηλίδης γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1924. Σπούδασε ιατρική στη Γλασκώβη και εκλέχτηκε μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Χειρουργών του Εδιμβούργου. Στη συνέχεια εργάστηκε στο ορθοπεδικό τμήμα του νοσοκομείου της Λεμεσσού μέχρι το 1984 οπότε αποχώρησε με το βαθμό του διευθυντή. Παράλληλα με την ιατρική ο Δρ. Μιχαηλίδης ασχολήθηκε σοβαρά με την πανάρχαια τέχνη του σμάλτου. Σπούδασε την τεχνική του σμάλτου στο Sir John Cass School of Art του Λονδίνου και εργάστηκε κάτω από την επίβλεψη σπουδαίων δασκάλων αυτής της τέχνης. Υπήρξε μέλος της Παγκύπριας Ένωσης Χρυσοχόων, Της Αμερικανικής Ένωσης Τεχνιτών Σμάλτου και επίσης μέλος της αντίστοιχης Βρετανικής. Τα μέταλλα με τα οποία εργάστηκε ήταν χρυσός και ασήμι διακοσμημένα πάντα με σμάλτο. Έργα του έχουν εκτεθεί στην Κύπρο την Αθήνα και την Ουάσιγκτον και διακινήθηκαν βασικά από τον δικό του χώρο την P.E.M., Precious Metal Gallery στη Λεμεσσό.
Το 1989 ο Δρ. Μιχαηλίδης έγραψε ένα άρθρο στο έγκυρο Αμερικανικό περιοδικό για την τέχνη του σμάλτου, το Glass on Metal, με τίτλο Earliest Cloisonne Enamels from Cyprus. Το άρθρο αυτό είχε σαν στόχο να κάνει γνωστή στη διεθνή κοινότητα των ανθρώπων του σμάλτου, την ανακάλυψη στην Κύπρο των αρχαιότερων κοσμημάτων από σμάλτο Κλοαζονέ. Το άρθρο αναδημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Ganoksin, το οποίο έχει δημοσιευμένα περισσότερα από 150 (!) ακόμη άρθρα σχετικά με την τέχνη του σμάλτου. Το άρθρο αυτό έχει ως εξής:

Παρότι η τεχνική του σμάλτου εμφανίζεται σε διάφορους πολιτισμούς και σε διάφορες ιστορικές περιόδους, τα παλαιότερα δείγματα σμάλτου έχουν βρεθεί στην Κύπρο. Η ιστορία της Κύπρου πηγαίνει 8000 χρόνια πίσω. Εκεί έγινε η πρώτη εξόρυξη χαλκού. Κατά τη διάρκεια του Χρυσού Αιώνα της Κύπρου όταν ανθούσε η μεταλλουργία του χαλκού, το νησί γνώρισε περίοδο μεγάλης ευημερίας. Η ευημερία αυτή προσέλκυσε άποικους από γειτονικές περιοχές, μεταξύ των οποίων Μυκηναίους τεχνίτες οι οποίοι έστησαν εργαστήρια και εισήγαγαν νέες ιδέες και τεχνικές. Σε αυτά τα εργαστήρια επινοήθηκε η τεχνική του σμάλτου κλοαζονέ.
Το 1952 κοντά στο χωριό Κούκλια βρέθηκε τάφος που ανάγεται στον 13ο αι. π.Χ. ο οποίος περιείχε 6 χρυσά δαχτυλίδια με σμάλτο κλοαζονέ, τα οποία πιστεύεται ότι έχουν κατασκευαστεί επιτόπου, και ένα χρόνο αργότερα στο κοντινό χωριό Κούριο βρέθηκε ένα περίτεχνο βασιλικό σκήπτρο από χρυσό, διακοσμημένο με σμάλτο το οποίο ανάγεται στον 11ο αι.

Τα δαχτυλίδια
Τα Κούκλια είναι ένα χωριό της νοτιοδυτικής Κύπρου στη θέση της αρχαίας Παλαίπαφου. Το μέρος ήταν πασίγνωστο στον αρχαίο κόσμο λόγω της ύπαρξης του ιερού της θεάς Αφροδίτης. Η περιοχή γνώρισε ιδιαίτερη ακμή κατά την ύστερη εποχή του χαλκού.
Το 1952 η βρετανική αρχαιολογική αποστολή με τη συνδρομή του πανεπιστημίου St. Andrews και του μουσείου του Λίβερπουλ, βρήκε και ανέσκαψε οκτώ τάφους από τους οποίους ο Τ8 ήταν εξαιρετικά πλούσιος. Είχα την τύχη να γνωρίσω τον υπεύθυνο των ανασκαφών καθηγητή G.R.H. Wright ο οποίος μου έδωσε πολύτιμες πληροφορίες. Ανάμεσα στα άλλα βρέθηκαν δύο ασημένιες λεκάνες, δύο βαρειά χρυσά βραχιόλια με πτυχώσεις, τέσσερα ανοιχτά δαχτυλίδια για το δάχτυλο του ποδιού, δέκα σχκουλαρίκια σε σχήμα βδέλλας, και τέσσερα σκουλαρίκια με μενταγιόν σε σχήμα κεφαλής ταύρου.
Από όλα τα ευρήματα αυτά που πραγματικά ξεχώριζαν ήταν έξι χρυσά δαχτυλίδια διακοσμημένα με σμάλτο με την τεχνική κλοαζονέ. Με την άδεια του διευθυντή του μουσείου της Λευκωσίας όπου φιλοξενούνται μελετήσαμε και φωτογραφήσαμε τα σημαντικά αυτά αρχαία κοσμήματα.

Τα δαχτυλίδια χρονολογούνται στα 1230 – 1050 π.Χ., και είναι κατασκευασμένα πανομοιότυπα. Έχουν μία φαρδειά γάμπα που φαρδαίνει ακόμη όσο πλησιάζει στη στεφάνη. Ο σκελετός των δαχτυλιδιών είναι φτιαγμένος από στριφτό σύρμα. Στη στεφάνη χρησιμοποιείται κοκκίδωση από δύο σειρές γράνες. Το καστόνι είναι κατασκευασμένο από τετραγωνισμένο χρυσό σύρμα. Από το ίδιο σύρμα είναι κατασκευασμένα τα cloisons (κελιά, χωρίσματα) στο εσωτερικό του καστονιού. Τα σύρματα σχηματίζουν καράβολα και κύκλους που έχουν γεμίσει με το σμάλτο.

Το σκήπτρο

Το εντυπωσιακό αυτό αντικείμενο έχει ύψος 16.5 εκ. και χρονολογείται στον 11ο π.Χ. αι. Αποτελείται από ένα σωλήνα στην άκρη του οποίου υπάρχει μία σφαίρα. Η ένωσή τους κοκκιδώνεται με δύο σειρές γράνες. Η επιφάνεια της σφαίρας έχει χαραχτεί με ένα κλασσικό Μυκηναικό πρότυπο. Πάνω στη σφαίρα στέκονται δύο γύπες. Η σφαίρα και τα πουλιά είναι διακοσμημένα με σμάλτο λευκό μπλε και μοβ.

Το έργο EN FACE του Πανίκου Μιχαηλίδη με τις τρεις βασικές τεχνικές σμάλτου Cloisonne, Champleve and Plique-a-jour.Το έργο απέσπασε το πρώτο βραβείο στο 13ο διαγωνισμό κλοαζονέ στο Τόκιο το 2000

EN

 Δύο ακόμη έργα του καλλιτέχνη που υπάρχουν στο site σχετικό με το έργο του

Υ.Γ. Έχει εκδοθεί στην Ελληνική γλώσσα βιβλίο για τις Τεχνικές του Σμάλτου, το οποίο περιέχει κατατοπιστικό CD