Λέγεται και οξυγραφία. Είναι μία τεχνική όπου χαράσσεται ένα επιφανειακό διακοσμητικό σχέδιο σε μία μεταλλική επιφάνεια, χρησιμοποιώντας την ιδιότητα των οξέων να διαβρώνουν (σκάβουν) τα μέταλλα.
Η επιφάνεια καλύπτεται με κάποιο οξυάντοχο υλικό (π.χ. κερί) στα σημεία όπου δεν επιθυμούμε να χαραχθούν. Εν συνεχεία διαβρέχουμε ολόκληρη την επιφάνεια με οξύ, ή ένα μίγμα οξειδωτικών υγρών. Το οξύ προσβάλλει τα σημεία που δεν έχουν καλυφθεί από το κερί, και από την διάβρωση του μετάλλου προκύπτει το επιθυμητό σχέδιο. Το σχέδιο αυτό θα είναι εσώγλυφο (σκαμμένο), πάνω στι μεταλλικό φύλλο. Η τεχνική έχει χρησιμοποιηθεί ήδη από τον 15ο αιώνα για την διακόσμηση πανοπλιών.
Όταν το μεταλλικό έλασμα πάνω στο οποίο εφαρμόζεται η τεχνική είναι χαλκός, τότε χρησιμοποιείται ο ειδικός όρος χαλκογραφία.
Μία εφαρμογή της χαρακτικής με οξύ, είναι η τσιγκογραφία (zincography) Στην περίπτωση αυτή δημιουργούμε το επιθυμητό σχέδιο πάνω σε ένα φύλλο τσίγκου (ψευδάργυρου). Καλύπτουμε στη συνέχεια το σχέδιο με μελάνι ή κερί, και βουτάμε τον τσίγκο σε νιτρικό οξύ. Το οξύ «τρώει» την επιφάνεια του τσίγκου που είναι ακάλυπτη από το μελάνι. Όταν βγάλουμε τον τσίγκο από το οξύ, το σχέδιο μας, έγινε ανάγλυφο (υπερυψωμένο), αφού η υπόλοιπη επιφάνεια του τσίγκου υποχώρησε , λόγω της προσβολής της από το οξύ. Η τσιγκογραφία χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στο πρόσφατο παρελθόν, στην τυπογραφία.
Χαρακτική με οξύ του Αμερικανού χαράκτη John Taylor Arms. Χαράχτηκε το 1926 και παριστάνει το γεφύρι Conca της Περούτζια. Το έργο βρίσκεται στο μουσείο Τέχνης του πανεπιστημίου Κάνσας των Η.Π.Α.
Ένα κατατοπιστικό κείμενο για την ιστορία και τις τεχνικές της οξυγραφίας από τον καθηγητή του πανεπιστημίου της Αθήνας Δ. Παυλόπουλο:
Η γραμμική οξυγραφία εμφανίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα, οπότε Ισπανοί αριστοκράτες διακοσμούσαν τα σπαθιά τους και, θέλοντας να δουν τα κοσμήματα που είχαν παραγγείλει, ζητούσαν να τους τα τυπώσουν στο χαρτί. Ο καλλιτέχνης καλύπτει με βερνίκι μαστίχας, ασφάλτου και κεριού την εντελώς καθαρή χάλκινη πλάκα που θα χαράξει. Όταν το μελάνι στεγνώσει, ξύνει το βερνίκι με πούντες στα σημεία της χάλκινης πλάκας που τον ενδιαφέρει να βγουν οι γραμμές του σχεδίου, και στη συνέχεια τη βυθίζει σε διάλυμα νιτρικού οξέος και νερού. Το οξύ θα οξειδώσει τις εσοχές, τα μέρη εκείνα που έξυσε το βερνίκι με τις πούντες. Η οξείδωση ενδέχεται να επαναληφθεί μερικές φορές, αν θέλει να δώσει βαθύτερες χαράξεις. Ακολουθεί ο καθαρισμός της χάλκινης πλάκας με νέφτι και βενζίνη για να αφαιρεθεί το βερνίκι. Σε ορισμένες περιπτώσεις διορθώσεων του σχεδίου εξάλλου χρειάζεται παρέμβαση του καλλιτέχνη με καλέμι. Μελανώνει κατόπιν την επιφάνεια της χάλκινης πλάκας και τυπώνει σε νοτισμένο χαρτί, αφού πρέπει να τυπωθεί το βάθος της πλάκας, η οποία εισχωρεί στο χαρτί σε ένα είδος ερωτικής επαφής. Τη μέθοδο της γραμμικής οξυγραφίας την επέβαλε ο Γάλλος χαράκτης Jacques Callot με τη σειρά του Les misères de la guerre, που εκδόθηκε το 1633, απεικονίζοντας τραγικές σκηνές των ωμοτήτων που συνέβησαν κατά τον Τριακονταετή Πόλεμο. Στην Ελλάδα η γραμμική οξυγραφία άρχισε να αναπτύσσεται μέσα στον 20ό αιώνα. Κορυφαίοι Έλληνες χαράκτες, όπως οι Δημήτρης Γαλάνης, ʼγγελος Θεοδωρόπουλος, Μάρκος Ζαβιτζιάνος, Λυκούργος Κογεβίνας, Δημήτρης Γιαννουκάκης, χάραξαν έργα τους με τη μέθοδό της, ενώ ο Γιάννης Κεφαλληνός τη δίδασκε από το 1932 στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο τρίτο έτος. Σήμερα πολλοί Έλληνες καλλιτέχνες δουλεύουν έργα τους με τη μέθοδο της γραμμικής οξυγραφίας, συνδυάζοντάς τη και με άλλες μεθόδους της χαλκογραφίας —κυρίως με τη συγγενή της τονική οξυγραφία.
Η τονική οξυγραφία έκανε την εμφάνισή της στην Ευρώπη αργότερα, μετά τα μέσα του 18ου αιώνα. Θεωρείται ότι την εισηγήθηκε ο Γάλλος ζωγράφος-χαράκτης Jean-Baptiste Leprince, ο οποίος θέλησε να αναπαραγάγει γύρω στο 1768, ύστερα από ένα ταξίδι του στη Ρωσία τα χρόνια 1758-1763, σχέδια που είχε κρατήσει με αραιωμένα υδροχρώματα. Στην τονική οξυγραφία, που θυμίζει υδατογραφία, ο καλλιτέχνης ρίχνει πάνω στη χάλκινη πλάκα κόκκους κολοφωνίου, που όταν ζεσταθούν κολλούν στην επιφάνειά της, αφήνοντας ανάμεσά τους ακάλυπτα μέρη. Έπειτα περνάει με βερνίκι την πλάκα, προσπαθώντας να μην καλύψει τα τμήματα που θέλει να αποδοθούν σκιές. Βυθίζει μετά την πλάκα στο νιτρικό οξύ, που διαβρώνει τα κενά μεταξύ των κόκκων. Με επαναλαμβανόμενα λουτρά στο νιτρικό οξύ, πετυχαίνει τονικές διαβαθμίσεις του γκρίζου ή του μαύρου. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με το μελάνωμα της πλάκας και την εκτύπωση πάλι σε νοτισμένο χαρτί (και η τονική οξυγραφία συνιστά βαθυτυπία). Σε ασπρόμαυρη τονική οξυγραφία έχουν τυπωθεί πολλά χαρακτικά, με χαρακτηριστικότερα τις σειρές του Francisco José de Goya y Lucientes Caprichos και Desastres de la guerra. Όταν ο καλλιτέχνης θέλει να προσθέσει και χρώματα, τότε χρησιμοποιεί διαφορετική χάλκινη πλάκα για κάθε απόχρωση. Σε μερικές τονικές οξυγραφίες τα χρώματα προστίθενται κατόπιν (επιχρωματισμένες/ επιζωγραφισμένες τονικές οξυγραφίες). Εκτός από τις απλές τονικές οξυγραφίες, υπάρχουν και σύνθετες, όπως οι τονικές οξυγραφίες με ζάχαρη και με αλάτι, στις οποίες ο καλλιτέχνης επιδιώκοντας αποτελέσματα άλλα από εκείνα των απλών τονικών οξυγραφιών αναμιγνύει μελάνι με ζάχαρη στην πρώτη περίπτωση και ρίχνει αλάτι στην επιφάνεια της χάλκινης πλάκας όσο το βερνίκι είναι ζεστό και ρευστό στη δεύτερη. ʼλλα είδη σύνθετης τονικής οξυγραφίας είναι με ψεκαστήρα, με αερογράφο, με άσφαλτο, με αραιωμένο μελάνι, με θείο, με νιτρικό άργυρο. Στην Ελλάδα και η τονική οξυγραφία εμπεδώνεται μέσα στον 20ό αιώνα από ζωγράφους-χαράκτες, όπως οι ʼγγελος Θεοδωρόπουλος και Μάρκος Ζαβιτζιάνος, ενώ από το 1932 τη δίδασκε ο Γιάννης Κεφαλληνός στο τρίτο έτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Αμιγή ή σε συνδυασμό με τη γραμμική οξυγραφία, την εφάρμοσαν και την εφαρμόζουν πολλοί Έλληνες καλλιτέχνες.
Βλέπε και Χαρακτική
